Page 50 - Ponad słowami kl.1

100 Podstawowe zasady polskiej pisowni

r 3. Z którą ogólną zasadą pisowni mają związek oboczności głosek w tematach
fleksyjnych i w tematach słowotwórczych?
4. Wyjaśnij, po co są zasady ortograficzne. Jak wyglądałaby komunikacja bez tych
zasad?
5. Przeczytaj podany tekst i określ, jaki efekt wywołuje nieprzestrzeganie zasad
ortograficznych. Następnie poszukaj informacji o futurystach działających w dwu-
dziestoleciu międzywojennym i ich stosunku do ortografii. Wyjaśnij, skąd takie
nastawienie i jaka była reakcja społeczeństwa na postulaty tej grupy w kwestii
zapisu wyrazów.
Pszemiana.
O zmieszchu wieczornym byłem w pokoju sam, raczej było nas dwuch. Ja i muj
tygrys. Leżałem na żelaznem łużku, wpatszony w jego magnetyzujące ślepia.
– Dzieli nas kilka krokuf od siebie zaledwie.
– Jeszcze chwila...
Pszepiękne, krulewskie zwieżę ten muj tygrys bengalski.
Pszykucnął w kącie izdebki, gotuf do skoku...
Wyprężył stalowe łapy i niecierpliwie klepiąc się ogonem po biodrach spoziera
na mnie uporczywie.
Robi mi się straszno, na nic wysiłek woli, nie potrafię wzroku od niego ode-
rwać. Dwie krwawe latarnie, dwie płomieniste żagwie, dwa absolutne nakazy ucz
jego pszesłaniają mi świat...
I nic nie było w ciężkim koszmarnym zaduchu, jeno te dwie pary oczu zatopio-
ne, wżerające się w siebie w zapasach o życie. Nerwy moje słabną...
Yeży Jankowski, Tram wpopszek ulicy

okiem znawcy

Myśli możemy przekazywać dwojako: mówiąc lub pisząc. Język mówiony jest o wiele starszym,
pierwotnym sposobem porozumiewania się ludzi. Utrwalenie mowy za pomocą pisma było wy-
nalazkiem epokowym, umożliwiało bowiem gromadzenie informacji i przekazywanie ich zarówno
w przestrzeni, jak i w czasie. Pierwsze zapisane wyrazy polskie pochodzą z XII wieku; były
to nazwy wiosek i ich właścicieli w tzw. Bulli gnieźnieńskiej. Pierwsze zdanie polskie pochodzi
z II połowy wieku XIII. Żeby je zapisać, trzeba było użyć znaków alfabetu łacińskiego. Ponie-
waż jednak w polszczyźnie istniały dźwięki, których łacina nie znała, zapis taki był niezmiernie
trudny. Próbowano więc dostosować alfabet łaciński do zapisu słów polskich przez używanie
liter podwójnych, nowych połączeń liter, a także przez dopisywanie kresek, kropek i ogonków
do znaków łacińskich. W ten sposób zaczęło się kształtowanie polskiej ortografii. Trwało to wiele
wieków. W miarę jednolity zapis tekstów polskich mamy od wieku XVI, ale zmiany w pisowni były
wprowadzane przez wszystkie wieki następne [...]. Jednocześnie bowiem w ciągu tych wieków
zmieniał się nasz język i trzeba było się zastanowić, czy te zmiany (na przykład zanik jednych
głosek, a pojawienie się innych, nowy sposób wymawiania wyrazów i ich odmiany) uwzględnić
w pisowni, czy też pozostać przy dawnym sposobie zapisu.
Dzisiejsza polska ortografia odzwierciedla więc, przynajmniej w pewnym stopniu, historię na-
szego języka i dzieje zmagań naszych przodków z notowaniem polszczyzny. To wyjaśnia, dla-
czego pewne wyrazy zapisujemy właśnie tak, a nie inaczej, na przykład w sposób odbiegający
od ich dzisiejszej wymowy.
Andrzej Markowski, Język polski. Poradnik prof. Markowskiego (fragmenty)
? Dowiedz się, jaką regułę dotyczącą pisowni imiesłowów przymiotnikowych wprowadziła Rada
Języka Polskiego w 1997 r. Którą z ogólnych zasad ortograficznych reprezentuje ta reguła?
Zastanów się, co mogło skłonić językoznawców do jej wprowadzenia.